شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، از بزرگترین متکلمان و فقهای شیعه در قرن چهارم و پنجم هجری قمری بود. او در سال ۳۳۶ یا ۳۳۸ هجری در بغداد به دنیا آمد و در سال ۴۱۳ هجری در همان شهر درگذشت.
شیخ مفید از همان دوران کودکی به تحصیل علوم دینی پرداخت و نزد پدرش و دیگر علمای بغداد به کسب علم پرداخت. او در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی، از جمله فقه، کلام، حدیث، تفسیر و تاریخ، تبحر داشت.
شیخ مفید و فقه شیعه
شیخ مفید نقش مهمی در تدوین فقه شیعه داشت. او با تدوین کتاب «المقنعه» که از اولین کتاب‌های فقهی شیعه است، روشی جدید در استنباط احکام دینی ارائه کرد. این روش بر اساس استفاده از عقل و نقل برای استنباط احکام استوار است.
شیخ مفید همچنین در زمینه‌های دیگر فقه شیعه نیز آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت. از جمله این آثار می‌توان به کتاب‌های «الحدود»، «المختصر النافع»، «اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات»، «ارشاد الاذهان فی اثبات الامامه»، «اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات» و «معارج الاصول» اشاره کرد.
شیخ مفید و کلام شیعه
شیخ مفید در زمینه کلام شیعه نیز آثار مهمی از خود به یادگار گذاشت. او در کتاب «اوائل المقالات فی المذاهب و المختارات» به نقد و بررسی آرای مختلف کلامی پرداخت و در کتاب «تلخیص المحصل» به بیان مبانی کلامی شیعه پرداخت.
شیخ مفید در کلام شیعه، راه میانه‌ای را میان عقل‌گرایی افراطی و نقل‌گرایی افراطی برگزید. او معتقد بود که عقل و نقل هر دو منابع معتبر شناخت دین هستند و باید در کنار یکدیگر مورد استفاده قرار گیرند.
شیخ مفید و مناظرات علمی در دفاع از عقاید شیعه
شیخ مفید در دوران حیات خود، در مناظرات علمی متعددی شرکت کرد و در دفاع از عقاید شیعه با علمای دیگر مذاهب به بحث و گفتگو پرداخت. این مناظرات نقش مهمی در گسترش و تثبیت عقاید شیعه داشت.
شیخ مفید و تربیت شاگردان ممتاز
شیخ مفید شاگردان بسیاری تربیت کرد که بسیاری از آنها از بزرگترین علمای شیعه در قرون بعدی شدند. از جمله این شاگردان می‌توان به سید مرتضی، شیخ طوسی، سید رضی، نجاشی و سلّار دیلمی اشاره کرد.
شیخ مفید و جایگاه علمی
شیخ مفید یکی از برجسته‌ترین علمای شیعه در طول تاریخ است. او نقش مهمی در تدوین فقه و کلام شیعه داشت و در زمینه‌های مختلف علوم اسلامی نیز آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت.